Iran – reforma walutowa

Opublikowano 16 maja 202518 maja 2025 przez notafilia

Pomysł reformy walutowej w Iranie pojawił się już w końcówce lat 80. XX wieku, głównie z powodu gwałtownej inflacji i znacznego spadku wartości riala. Od tego czasu reformę proponowano kilkukrotnie, jednak była ona opóźniana z uwagi na obawy przed skutkami psychologicznymi, które mogłyby prowadzić do dalszej niestabilności gospodarczej.

Chronologia procesu reformy walutowej:
1) W kwietniu 2007 r. Komisja Ekonomiczna Parlamentu ogłosiła rozpoczęcie prac nad projektem ustawy o zmianie waluty;

2) W 2008 r. Bank Centralny Islamskiej Republiki Iranu (بانک مرکزی جمهوری اسلامی ايران, CBI) oficjalnie ogłosił plan usunięcia czterech zer i zmianę nazwy waluty na toman;

3) W latach 2010-2011 ówczesny Prezydent Iranu deklarował chęć usunięcia trzech zer, lecz ostatecznie Bank Centralny w 2011 roku potwierdził projekt usunięcia czterech zer;

4) W lipcu 2011 r. uruchomiono internetową ankietę, w której obywatele mogli głosować nad nową nazwą waluty i liczbą zer do usunięcia. Wyniki ankiety wskazywały, że społeczeństwo popiera usunięcie czterech zer i że najczęściej wskazywaną nazwą nowej waluty, obok „riala”, „derika” i „tomana”, było „parsi” (پارسی), ale nie została ostatecznie przyjęta;

5) 6 stycznia 2019 r. Prezes Banku Centralnego, dr Abdolnaser Hemmati, ogłosił złożenie projektu ustawy o usunięciu czterech zer i zastąpieniu riala nową walutą – tomanem;

6) 31 lipca 2019 r. Rada Ministrów zatwierdziła projekt ustawy;

7) W maju 2020 r. Parlament Iranu przyjął ustawę o zmianie waluty. Nowa struktura walutowa została zatwierdzona jako:

	Nazwa perska	Transliteracja	Polski zapis
Nazwa waluty, jednostki głównej	تومان	tūmân	toman
Nazwa podjednostki, podział: 1/100	قران	qerān	keran lub qeran

Nowy waluta i podział: 1 tuman = 100 keranów
Kurs wymiany: 10 000 riali irańskich = 1 toman
1 toman = 100 keranów = 10 000 riali irańskich
Pierwotnie reforma miała wejść w życie około 2022 r.;

8) W listopadzie 2020 r. poinformowano o emisji banknotów riala (100 000 riali) i irańskiego czeku (1 000 000 riali) z podwójnym nominałem, które trafiły do obiegu w 2021 r. W lutym 2021 r. opublikowane nowe wzory pozostałych nominałów (10 000, 20 000 riali – w obiegu od lipca 2022 r. i 50 000 riali, w obiegu od marca 2021 r.). We wrześniu 2022 r. wyemitowano czek irański o nominale 1 000 000 riali, a w marcu 2025 r. czek irański o nominale 2 000 000 riali. Banknoty te są emisjami tymczasowymi;

Pierwsze próby „obcięcia zer” miały miejsce już w 2002 r. na banknotach irańskiego czeku o nominale 500 000 riali (Iran Cheque, ایران‌ چک‌های در جریان) oraz w 2017 r. na banknocie 10 000 riali (element recto-verso w postaci nominału „1”). Więcej o czekach irańskich we wpisach na ich temat;

9) 4 maja 2025 r. opublikowano komunikat informujący o przegłosowaniu poprawek do ustawy o polityce monetarnej i bankowej Iranu, które umożliwią zmianę oficjalnej waluty z „riala” na „toman”;

10) Według banku centralnego proces wdrażania reformy potrwa od 2 do 5 lat;

11) Przez pewien czas rial i toman będą funkcjonować równolegle;

12) Planuje się, że niskie nominały które teraz funkcjonują jako banknoty zostaną zastąpione monetami. Obecne w obiegu znajdują się przejściowe nominały:
banknot o nominale 10 000 riali = 1 toman, docelowo zastąpiony monetą
banknot o nominale 20 000 riali = 2 tomany, docelowo zastąpiony monetą
banknot o nominale 50 000 riali = 5 tomanów
banknot o nominale 100 000 riali = 10 tomanów
czek o nominale 500 000 riali = 50 tomanów
czek o nominale 1 000 000 riali = 100 tomanów
czek o nominale 2 000 000 riali = 200 tomanów;

13) odpowiednio wcześniej, przed wprowadzeniem do obiegu, zostanie nadany nowy kod ISO 4217 (prawdopodobnie, według schematu nadawania, będzie to IRT)

Wśród kluczowych celów reformy znalazły się:

uproszczenie operacji księgowych i rachunkowości;
redukcja kosztów druku i emisji banknotów oraz kosztów utylizacji zniszczonych. Nowa drukarnia Security Paper Mill (TABAK, کارخانه تولید کاغذ اسناد بهادار), która miała pokrywać zapotrzebowanie własne i krajów sąsiednich w rzeczywistości nie była w stanie pokryć krajowego zapotrzebowania na druk banknotów;
eliminacja banknotów z wysoką liczbą zer i niską siłą nabywczą;
zwiększenie przejrzystości finansowej;
poprawa zaufania społecznego do waluty narodowej;
zwiększenie udziału monet w obiegu gotówkowym;
zmniejszenie potrzeby importu zabezpieczonego papieru;
zbliżenie formalnego systemu walutowego do praktyk społecznych (używanie „toman” zamiast „rial”)

Toman i keran były już wcześniej walutą Iranu (dokładniejszy opis znajdzie się w przewodniku z nazwami walut), a obecnie toman jest nieformalną superjednostką równą 10 rialom i jest w powszechnym użyciu, zarówno w życiu codziennym oraz w instytucjach finansowych. Ceny w kawiarniach czy sklepach mogą być podane w tomanach, np. przykład kwota 10 000 tomanów oznacza w rzeczywistości 100 000 riali. Nie jest to system obowiązujący, tak więc np. w hotelach czy bankach kwoty są podawane w rialach irańskich, co może powodować problemy (w tym oszustwa) dla obcokrajowców, zwłaszcza turystów.

Przykład obcięcia zer na irańskich czekach. Na przedniej stronie, po prawej nominał 50 w zapisie zachodnim, po lewej wyróżnione 50 w zapisie arabskim. Na tylnej stronie wyróżnione 50 w pełnym zapisie nominału i samo 50 poniżej. Banknot z 2018 r.

zobacz pozostałe irańskie czeki na stronie CBI.