Szwajcaria – projekty koncepcyjne nowej serii banknotów

Szwajcarski Bank Narodowy (Schweizerische Nationalbank (SNB) / Banque Nationale Suisse (BNS) / Banca Nazionale Svizzera (BNS) / Banca Naziunala Svizra (BNS)) ogłosił zwycięzców konkursu na projekt nowej serii banknotów

30 października 2024 r. SBN zapowiedział rozpoczęcie prac nad nową, dziesiątą serią franka szwajcarskiego. Tematem przewodnim serii jest „Szwajcaria i jej wysokości”, który zaprezentuje unikalną topografię kraju – od Jury i Wyżyny Szwajcarskiej po Alpy – przedstawiając Szwajcarię od jej najgłębszych dolin po najwyższe szczyty. Nowa seria ma na celu odzwierciedlenie różnorodności życia na różnych wysokościach.

13 sierpnia 2025 r. Szwajcarski Bank Narodowy opublikował dwanaście projektów, wyłonionych w zakończonym w lipcu 2025 r. konkursie. Od 13 sierpnia do 7 września 2025 r. dostępna była ankieta, w której uczestnicy ocenili koncepcyjne projekty.

6 października 2025 r. SBN poinformował o nominowaniu sześciu finalistów, autorów koncepcji B, G, H, J, K i L, którzy przejdą do finałowego etapu konkursu oraz przedstawią ostateczne propozycje swoich projektów. Decyzja została podjęta w oparciu o wyniki ankiety publicznej i oceny przeprowadzonej przez radę doradczą złożoną z ekspertów zewnętrznych. W ankiecie wzięło udział ponad 100 000 osób.

Ostatni etap konkursu będzie oceniał potencjalną współpracę z projektantami, a także aspekty komercyjne. Zwycięzca konkursu projektowego zostanie ogłoszony w pierwszym kwartale 2026 roku, po czym rozpocznie się dalszy rozwój projektów. Ostateczny wzór banknotów może znacznie różnić się od tych zgłoszonych podczas konkursu. Zgodnie z Regulaminem Organizacyjnym SNB, Rada Banku jest odpowiedzialna za podejmowanie decyzji w sprawie projektu banknotów. SNB spodziewa się, że nowe banknoty zostaną wyemitowane najwcześniej na początku lat 30. XXI wieku.

Szczegółowe informacje i opisy projektów na stronie banku centralnego.

Koncepcja B. Szwajcaria i jej wysokości
Norr Design AG

Szwajcaria zachwyca różnorodnością krajobrazową i kulturową. Koncepcja nowej serii banknotów ilustruje te liczne oblicza w ujęciu wizualnym, odwołując się do trzech wzajemnie powiązanych aspektów: miejsca, światła i życia.

Ta koncepcja maluje wielowymiarowy obraz Szwajcarii – poprzez rytm dnia i przebieg roku, a także na styku tradycji, zmian i przyszłości.

Miejsce – topografia jako tożsamość

Na przedzie banknotów geograficzny charakter naszego kraju ukazany jest poprzez wznoszącą się linię horyzontu, która biegnie przez całą serię. Elementy zabezpieczające przedstawiają w szczegółach konkretne punkty odniesienia i cechy charakterystyczne danej strefy wysokościowej.

Światło – rytm życia

Światło wpływa na nasze poczucie czasu, codzienność i kulturę. Układ diagonalny banknotów odwołuje się do tego aspektu. Różne kąty w całej serii wizualizują roczny rytm – od najniższego położenia słońca zimą (niziny) po jego najwyższy punkt podczas przesilenia letniego (wysokie Alpy).
Tyły banknotów przedstawiają przebieg dnia za pomocą analemmy – kształtu przypominającego cyfrę osiem. Na każdym nominale ukazano pozycję słońca o określonej porze dnia w ciągu roku. Nastrój świetlny jest odzwierciedlony w kolorach akcentowych każdego banknotu.

Życie – współgranie topografii i rytmu

Połączenie obrazowych kadrów i warstw informacji graficznej tworzy wizualne powiązania, które czynią namacalne współistnienie ludzi, kultury i krajobrazu. Dobór tematów ikonograficznych opiera się m.in. na „inwentarzu żywych tradycji w Szwajcarii”, obiektach z Listy Światowego Dziedzictwa UNESCO oraz przyszłych kierunkach rozwoju.

---

10 – Współdziałanie
Niziny łączą się ponad granicami. Woda jako element symboliczny oznacza ruch, niweluje różnice wysokości i spaja regiony.

20 – Witalność i zmiana
Muzeum Narodowe gromadzi w jednym miejscu historię Szwajcarii – przeszłość spotyka się z teraźniejszością. Na tym banknocie kontrasty łączą naukę, rolnictwo, sztukę i kulturę.

50 – Dokładność w czasie
Nominał ten ukazuje historię w formie geologicznej i znaczenie czasu w rzemiośle. Pierwszy szwajcarski patent – mechanizm zegarka – symbolizuje silny potencjał innowacyjny Szwajcarii.

100 – Siła u źródła
Przedgórze alpejskie wyraża potęgę natury i tożsamości szwajcarskiej. Banknot ten koncentruje się na autentyczności, wspólnocie i żywych tradycjach.

200 – Różnorodne doświadczenia
Surowe Alpy umożliwiają spotkanie ze wszystkimi obliczami natury. Pomiary i lokalizacja są niezbędne do odkrywania szwajcarskich regionów górskich.

1000 – Zmiana perspektywy
Nominał ten symbolizuje wizję. Widok z góry ukazuje ogrom naszego świata. Badania korzystają z nowych perspektyw, aby zdobywać wiedzę na przyszłość.

Koncepcja G. Innowacja i tradycja
Skala Design GmbH

Wysokości to coś więcej niż tylko krajobraz – one kształtują kulturę. W odległych dolinach rodzą się unikalne tradycje, podczas gdy bliskość i wymiana inspirują przełomowe innowacje. Ta koncepcja nowej serii banknotów oddaje hołd bogactwu tradycji i innowacji w Szwajcarii, pokazując, jak ściśle obie te sfery są powiązane z warunkami panującymi na różnych wysokościach.

Przód każdego banknotu przedstawia obiekt symbolizujący innowację związaną z odpowiednią wysokością – od mikroskopijnie małych po nieskończenie wielkie. Tył oddaje hołd tradycji charakterystycznej dla tej wysokości. Historia zaczyna się od ludzi i natury (banknot 10 CHF), do których powraca na banknocie 1000 CHF, po przejściu przez serię obiektów i zwierząt.

---

Nominały i motywy

• 10 – Nauka i woda
  Profesor z Bazylei jako pierwszy wyizolował kwas deoksyrybonukleinowy (DNA) – przełom w biochemii. Umożliwiła to wymiana naukowa na nizinach, które charakteryzują się obecnością wód sprzyjających handlowi, interakcji oraz żywej kulturze kąpielisk, sięgającej aż po południowe Ticino.
• 20 – Sieć i demokracja
  Na zurbanizowanym Środkowym Płaskowyżu narodziła się World Wide Web oraz pierwsza strona internetowa. Oba te wynalazki powstały w CERN niedaleko Genewy – lokalizacji wybranej ze względu na stabilność polityczną naszej demokracji bezpośredniej.
• 50 – Natura i precyzja
  Łopian rosnący w Jurze zainspirował wynalazek rzepu (velcro). Sztuka zegarmistrzowska również ma swoje korzenie w regionie Jury. Jest to światowej sławy przykład precyzyjnego rzemiosła, które wyrosło z domowej produkcji prowadzonej przez rolników w surowe zimowe miesiące.
• 100 – Energia wodna i rolnictwo alpejskie
  Energetyka wodna jest najważniejszym źródłem energii w Szwajcarii. Wykorzystuje różnice wysokości w przedgórzu alpejskim przy pomocy licznych turbin i zbiorników retencyjnych. Region znany jest także z uroczystych wędrówek bydła na letnie pastwiska i zejść na zimę, odzwierciedlających nasz szacunek dla zwierząt hodowlanych.
• 200 – Badania i pomoc
  Szwajcaria jest uznawana za pioniera w badaniach nad lawinami, śniegiem i lodowcami, bazując na wielowiekowej tradycji zarządzania zagrożeniem lawinowym w Alpach. Symbolem tego są psy rasy bernardyn, wykorzystywane do akcji ratunkowych na wysokościach powyżej 2400 m n.p.m., które do dziś pozostają symbolem ochrony i pomocy.
• 1000 – Pomiary i alpinizm
  W Wysokich Alpach badania spotykają się z ekstremalnymi doświadczeniami – od historycznych map triangulacyjnych (wzór dla mapy Dufoura) po najnowocześniejsze technologie pomiarów nieba i Ziemi. To również miejsce rozgrywania „Patrouille des Glaciers” – jednego z najtrudniejszych na świecie wyścigów w narciarstwie wysokogórskim.

---

Elementy projektu

• Tło – wznosząca się linia horyzontu przedstawia odpowiednią wysokość.
• Kolory – łączone z ich barwami dopełniającymi.
• Okno (A) – ukazuje strefy wysokościowe Szwajcarii.
• Pasek zabezpieczający (B) – łączy linię horyzontu z motywem innowacji.
• Rejestr prześwitujący (C) – łączy tradycję i innowację w jednym graficznym symbolu.
• Znak wodny (D) – przedstawia zagrożony gatunek kwiatu charakterystyczny dla danej wysokości.
• Elementy dotykowe – im wyższy nominał, tym większy odstęp między wypukłymi liniami.

Koncepcja H. Skała i krajobraz jako waluta
Studio Marcus Kraft

Żaden kraj w Europie nie jest tak silnie ukształtowany przez zróżnicowanie wysokości jak Szwajcaria. Około 70% jej terytorium to obszary górskie – charakterystyczny krajobraz, który kształtuje kulturę i gospodarkę. Frank szwajcarski, jako twarda waluta, jest z kolei uznawany na całym świecie za stabilny i godny zaufania. Ta koncepcja nowej serii banknotów łączy oba te aspekty w spójną narrację: skałę jako symbol geograficznego pochodzenia i gospodarczego fundamentu.

Uzupełnieniem koncepcji jest idea banknotu jako nośnika pierwotnej wartości. Na długo przed wprowadzeniem monet czy banknotów, wybrane kamienie – o symbolicznych i namacalnych walorach – były używane jako środek płatniczy. Każdy nominał przedstawia skałę, odwzorowaną hiperrealistycznie i sfotografowaną w artystyczny sposób. Skały stają się ambasadorami tożsamości regionalnej, głębi czasowej i stabilności gospodarczej.

---

Przednia strona: skała jako symbol wartości

Każdy banknot przedstawia kamień typowy dla danej strefy wysokościowej – zebrany w terenie i odwzorowany w oryginalnym rozmiarze z drobiazgową dbałością o szczegóły. Symbolizują one ogromną rozpiętość między nizinami a Wysokimi Alpami:

• 10 (niziny) – otoczak rzeczny (Bazylea, kanton Bazylea-Miasto)
• 20 (Środkowy Płaskowyż) – zlepieniec (Amden, kanton St. Gallen)
• 50 (Jura) – wapień (Rüttenen, kanton Solothurn)
• 100 (przedgórze alpejskie) – łupek (Elm, kanton Glarus)
• 200 (Alpy) – granit (Gotthard, kanton Uri)
• 1000 (Wysokie Alpy) – kryształ górski (Wergenstein, kanton Gryzonia)

Jakość każdej skały i jej znaczenie gospodarcze opisano w mikrodruku. W ten sposób każdy nominał otrzymuje unikalny mineralny portret.

---

Tylna strona: krajobraz jako geograficzna sala pogłosowa

Tyły banknotów przedstawiają uproszczone krajobrazy oparte na danych topograficznych swisstopo – rzeczywiste miejsca sprowadzone do samej topografii, światła i formy. Silne kontrasty tonalne podkreślają typowe struktury osadnicze na różnych wysokościach.

Wybór odpowiada danej wysokości:

• 10 – jezioro Lugano (kanton Ticino)
• 20 – wąwóz rzeki Sense (kantony Berno i Fryburg)
• 50 – Saint Ursanne (kanton Jura)
• 100 – Entlebuch (kanton Lucerna)
• 200 – Alpstein (kanton Appenzell Innerrhoden)
• 1000 – Weisshorn (kanton Valais)

Tworzy to koncepcję dialogową: przód= mikroskopijna bliskość, tył= makroskopowy dystans.

Ta koncepcja łączy geografię, historię, gospodarkę i kulturę Szwajcarii poprzez skałę – uniwersalny symbol trwałości i pochodzenia. Zakorzeniona w unikalnym krajobrazie Szwajcarii, łączy ona głębię kulturową, różnorodność narodową oraz stabilność monetarną w sposób widoczny i namacalny.

---

Zabezpieczenia

• Przezroczysty krzyż szwajcarski jako okno zabezpieczające w górnej części
• Rejestr prześwitujący w kształcie krzyża szwajcarskiego na dole
• Srebrny nadruk mapy pokazującej wysokość, miejsce znalezienia skały i lokalizację krajobrazu na tylnej stronie
• Znak wodny przedstawiający odbicie skały
• Pasek zabezpieczający z informacjami geologicznymi i gospodarczymi w mikrodruku (po niemiecku, francusku, włosku i retoromańsku)
• Pod światłem UV widoczne są linie konturowe typowe dla danej wysokości

Koncepcja J. Dialog – Wieloaspektowe spojrzenie na różnorodne siedliska
Emphase Sàrl

Krajobrazy na różnych wysokościach kształtują przestrzenny charakter Szwajcarii. Na przedzie banknotów przedstawiono rodzimą roślinność w skali naturalnej – zaproszenie do bardziej świadomego spojrzenia na to, co znane – czy to na przystanku autobusowym, w porze lunchu, czy podczas wędrówki. Na tylnej stronie perspektywa się rozszerza. Fragmentaryczne kompozycje nawiązują do osiągnięć cywilizacyjnych definiujących tożsamość.

Ponadto bogactwo wielowarstwowych informacji czyni ten koncept nowej serii banknotów prawdziwym narzędziem do eksploracji kraju. Rodzimy owad pojawia się w rejestrze przezroczystym. W znaku wodnym widnieją prehistoryczne zwierzęta odkryte w Szwajcarii, a pasek zabezpieczający prezentuje warstwy geologiczne – oba symbole głębokich struktur skalnych leżących pod szwajcarskim gruntem.

Wszystkie nominały są ze sobą wizualnie powiązane i tworzą swego rodzaju przekrój Szwajcarii i jej licznych wymiarów. Elementy wysokościowe wchodzą ze sobą w interakcję, rośliny przelewają się z jednego nominału na drugi, środki transportu łączą miejsca – symbol: wszystko jest ze sobą powiązane.

Dialog między człowiekiem a przyrodą, ukazany tu z wielu perspektyw, jest sednem tego konceptu.

---

Niziny (10):
Rozłożysta babka szerokolistna – pożywienie dla owadów i symbol miejskiej bioróżnorodności – rośnie niezauważona tam, gdzie przechodzą ludzie. Także w obszarach metropolitalnych: pociąg, symbol mobilności i interakcji między regionami i językami, ośrodek badawczy CERN oraz wzmocniona konstrukcja z betonu zwana Schaulager, symbolizująca ochronę i komunikację.

Wyżyna Środkowa (20):
Białkowa groch uprawiana jest zarówno w szwajcarskich ogródkach warzywnych, jak i w miejskich skrzyniach warzywnych. Żywa tradycja spływów po rzece Aare, NEST jako środowisko testowe dla przyszłych technologii budowlanych i energetycznych, a także dla mieszkalnictwa miejskiego i wiejskiego, odzwierciedlają ludzkie wysiłki w adaptacji do świata przyrody.

Jura (50):
W skali naturalnej na przodzie banknotu znajduje się jedynie fragment zwykłego buka – symbolu stabilności. Na tylnej stronie drzewo liściaste rozpościera swoje gałęzie w pełnej okazałości, otoczone murem z kamienia łupanego, stacją pomiarową La Dôle oraz regionalną architekturą, która odzwierciedla tradycyjne rzemiosło zegarmistrzów. Tradycja i nowoczesność wchodzą w dialog.

Przedgórze Alp (100):
Żółta wiechlina – trawa pastewna i siano dla zwierząt – rośnie w kwitnących łąkach. Krajobraz charakteryzuje rolnictwo alpejskie i turystyka: alpejska serownia z dachówką, szlaki turystyczne, kolejka linowa.

Alpy (200):
Gęste krzewy borówki zapewniają schronienie i pożywienie dla małych ssaków oraz chronią glebę przed erozją. Kultura zbierania dzikich roślin jest także częścią niematerialnego dziedzictwa kulturowego Szwajcarii. Glacier Express i zapora świadczą o technologii w przyrodzie.

Wysokie Alpy (1000):
Niewiele roślin kwitnących rośnie tak wysoko jak jaskier lodowcowy. Ludzie również przejawiają ducha pionierskiego: badania w Obserwatorium Sphinx na Jungfraujoch, wspinaczka wysokogórska w ekstremalnych rejonach, budowanie w sposób zrównoważony w trudnym środowisku przy Hütte Monte Rosa.

Koncepcja K. Genius loci
Custer Waller Sagl

Genius loci (łac. „duch opiekuńczy danego miejsca”) – duch lub demon władający albo opiekujący się jakimś miejscem.

Dziś mówimy o „Szwajcarii i jej wysokościach”. A jednak żadna pojedyncza siła napędowa nie zdeterminowała kształtu naszego kraju – żadna dynastia go nie koronowała, żadna wiara go nie zjednoczyła, żaden język go nie scalił. A jednak powstał naród, kształtowany mniej przez przypadek, a bardziej przez wolę.

Koncepcja
Ta koncepcja jest poświęcona Szwajcarii i ukazuje dwa kluczowe aspekty: kraj i krajobraz na przodzie oraz relację człowieka z naturą na tylnej stronie. Każdy z nich osadzony jest w podstawowej wartości: „pokora” wobec potęgi natury na przedniej stronie oraz „solidarność” jako fundament współpracy społecznej na tylnej stronie.

Przód
Sześć widoków ukazuje geograficzną różnorodność Szwajcarii. Krajobrazy te nie są dosłownym odwzorowaniem, lecz skonstruowanymi wspomnieniami – złożonymi z prawdziwych fotografii, by uchwycić atmosferę regionu, a nie mapować go. Żaden nie istnieje dokładnie w takiej formie, lecz wszystkie wywołują jednoznaczne poczucie szwajcarskości.

Tył
Ta strona opuszcza sferę fizyczną i wchodzi w wymiar symboliczny – tam, gdzie skala zanika, a sens się ujawnia. W każdej parze człowiek–natura wizualny dialog ujawnia ukryte geometrie i niespodziewane synergie. Każdy nominał odzwierciedla bogactwo szwajcarskich wysokości i regionów poprzez symbole obejmujące naturę, kulturę, pracę i wypoczynek.

Podsumowanie
Koncepcja nowej serii banknotów przekłada uczucie – pamięć, nastrój, atmosferę – na język wizualny. Nie poprzez wielkie gesty, lecz przez cichą moc małych, osobistych osiągnięć: poranne światło na 4 027 m, zanurzenie w lodowatej wodzie, cisza przed występem, radość z innowacji. Chcieliśmy uchwycić nie tylko wysokości, lecz ich ducha – miejsce zarówno znajome, jak i wyjątkowe. Miejsce, które wszyscy nazywamy Szwajcarią.

Proces
Zaprosiliśmy przyjaciół i rodzinę do dzielenia się swoimi „szwajcarskimi momentami” – zebraliśmy ponad 4 000 zdjęć, które stały się podstawą naszych wizualizacji wolnych od praw autorskich (część została wzbogacona lub wygenerowana przy pomocy SI).

Uwagi dotyczące grafiki

• Krzyż „see‑through”: pięć identycznych kwadratów symbolizuje połączenie czterech języków w jeden naród.
• Znaki wodne: w niebie pojawiają się mity o powstaniu Szwajcarii, symbolizujące mądrość, poświęcenie, bunt, pomysłowość, niewinność i jedność.
• Rozmieszczenie elementów zabezpieczających: pionowo na przodzie, w formie okręgu.
• Układ: przód podkreśla wertykalność szwajcarskiego krajobrazu; tył tworzy okna w teraźniejszość.
• Analiza symboliczna: na przedniej stronie drobne postacie ukazują skalę natury; na tylnej stronie okręgi wyrażają równość.
• Wzory: krzyże odzwierciedlają zarówno historyczną rolę Szwajcarii jako skrzyżowania dróg Europy, jak i precyzję – kluczową cechę kraju.
• Białe figury geometryczne: odzwierciedlają struktury państwowe (np. 26 kantonów, 5 filarów konstytucyjnych).
• Tekstury w tle: na tylnej stronie wyrażają naturalną istotę krajobrazu.
• Kolory: czerpane z klarowności alpejskiego światła.

Trzy sposoby budowania spójności wizualnej:

1. Hologram: przepływ i stan wody na wszystkich wysokościach; chmury, lód, śnieg, rzeki, jeziora, wody gruntowe.
2. Okno: sześć nakładających się reliefów górskich od Lago Maggiore po Dufourspitze.
3. Element puzzli: razem elementy tworzą kontur granic narodowych.

Koncepcja L. Szwajcaria jako ekosystem
Maxitype Sàrl

Ta koncepcja nowej serii banknotów ukazuje bogactwo i różnorodność przyrodniczego środowiska Szwajcarii poprzez jedną spójną ideę: jej ekosystem. Pomysł uzupełnia temat „Szwajcaria i jej wysokości”, łącząc różne poziomy wysokościowe w podejściu przekrojowym. Zarówno górski strumień, jak i łąka zalewowa stanowią ekosystemy, w których życie (biocenoza) dynamicznie oddziałuje ze środowiskiem (biotopem). Holistyczne spojrzenie ujawnia sieci ekologiczne, które przecinają szwajcarski krajobraz – od szczytów Alp po rozległe niziny.

Pojęcie ekosystemu rezonuje także z jednym z kluczowych współczesnych zagadnień: wpływem działalności człowieka oraz ochroną gatunków i siedlisk przyrodniczych. Koncepcja ta nie tylko ma na celu ukazanie szwajcarskiej przyrody i topografii, lecz także zachęca do refleksji nad naszym miejscem w tym złożonym systemie żywym.

Przód
Przód prezentuje intuicyjną ilustrację piękna i harmonii każdego poziomu wysokości. Panorama topograficzna rozciąga się poziomo na wszystkich banknotach, natomiast skala wertykalna dostarcza informacji o danej wysokości. Ikonografia podkreśla ekosystem poprzez cztery kluczowe elementy:

• Symbol reprezentujący istotny element ekosystemu
• Charakterystyczne zwierzę
• Zbliżenie ujawniające szczegół panoramy
• Tło ilustrujące niewidzialne interakcje (przepływy, połączenia, energie)

Wartość	Poziom	Symbol	Zwierzę	Zbliżenie	Tło
10	Niziny	Światło	Pszczoła dzika	Słupek pręcika	Długości fal
20	Nizina centralna	Fauna	Lis	Reducent	Układ krążenia
50	Jura	Flora	Salamandra	Szyszka	Grzybnia
100	Przedgórze alpejskie	Woda	Pstrąg potokowy	Mikroalgi	Hydrologia
200	Alpy	Minerał	Kozica	Porost	Stratygrafia
1000	Wysokie Alpy	Powietrze	Sęp brodaty	Kwarc	Prądy powietrzne

Tył
Tył umożliwia bardziej analityczne i kartograficzne odczytanie informacji. Przedstawia fragment mapy Szwajcarii, pokazujący dane powiązane z symbolem na przodzie: wskaźnik ciepła (10), gęstość zaludnienia (20), pokrycie roślinnością (50), system rzeczny (100), skład geologiczny (200), promieniowanie i fale (1000). Po nałożeniu na siebie sześć banknotów tworzy pełną mapę Szwajcarii w skali 1:1 500 000 i stanowi miniaturowy atlas szwajcarski.

Elementy zabezpieczające
Elementy zabezpieczające są w pełni zintegrowane z projektem banknotu. Hologramy (A) oraz pasek zabezpieczający uzupełniają obrazy. Okienko związane z paskiem wzmacnia ogólne bezpieczeństwo (B). Znak wodny przedstawia wysokości w formie graficznej (C). Recto-verso to świeże ujęcie szwajcarskiego krzyża (D). Skala w milimetrach na krawędziach przodu banknotów pozwala używać ich jako linijki.

Podobnie jak scyzoryk szwajcarski, banknoty te stają się wielofunkcyjnymi przedmiotami: środkiem płatniczym, nośnikiem informacji, fragmentem atlasu i praktycznym narzędziem.

Warunki użycia informacji i materiałów

Źródło: SNB