15. rocznica emisji pierwszego polskiego banknotu kolekcjonerskiego
16 października 2006 roku, w 28. rocznicę wyboru Karola Wojtyły na papieża, Narodowy Bank Polski (NBP) wyemitował banknot kolekcjonerski z wizerunkiem Jana Pawła II. Jest to pierwszy w historii naszego kraju banknot kolekcjonerski, którego oficjalna prezentacja miała miejsce 19 kwietnia 2006 roku.
Projekt graficzny opracował, nieżyjący już, wybitny grafik Andrzej Heidrich (1928-2019). Osobom interesującymi się polskimi banknotami nie trzeba tej postaci przedstawiać, a wszystkim początkującym miłośnikom tematyki polecam lekturę albumu wydanego przez NBP – Andrzej Heidrich. Z jego małymi dziełami sztuki mamy do czynienia na co dzień, od niemała 47 lat.: w 1974 r. do obiegu weszły banknoty serii Wielcy Polacy (1974–1993, w obiegu w latach 1975–1996), później Królowie i książęta Polski/Władcy Polscy/Władcy Polski (1994, w obiegu od 1995). (Opracowania i źródła podają różne nazwy i zakresy dat).
Był także autorem projektów banknotów (pojedynczych i serii), które nie zostały zrealizowane, np.: Miasta polskie 1 (1962-1966), Miasta polskie 2 (1970), Wielcy Polacy (1970-1973), Wielcy Polacy 2 (1986-1989). Przed denominacją złotego powstał także projekt banknotu o nominale 5 000 000 złotych z wizerunkiem Piłsudskiego (1992), który ze względu na zaplanowaną wymianę pieniędzy oraz wysoką inflację nie został wprowadzony do obiegu. Powstały jego repliki (kolekcjonerski reprint z datą 12 maja 1995 r., PWPW, 2006), a projekt został wykorzystany na banknocie kolekcjonerskim 100. rocznica utworzenia Legionów Polskich (2014). Andrzej Heidrich, podczas swojej pracy zawodowej, zaprojektował dla NBP trzy banknoty kolekcjonerskie: Jan Paweł II, 100. rocznica utworzenia Legionów Polskich oraz 600. rocznica urodzin Jana Długosza.
Jan Paweł II został wydrukowany w bardzo dużym nakładzie wynoszącym dwa miliony sztuk i cenie emisyjnej wynoszącej 90 złotych. W dniu emisji dystrybuowany był za pośrednictwem Oddziałów NBP, a od 19.10.2006 r. także placówek Poczty Polskiej oraz Banku Pocztowego. Od 18 września do 10 października 2006 r była możliwość subskrypcji banknotu na specjalnych formularz zamówienia Banku Pocztowego. Nakład miał zapewnić możliwość zakupu banknotu jak najszerszej części społeczeństwa. Obecnie jego wartość utrzymuje się na poziomie ceny emisyjnej, zdarza się je nawet kupić taniej. W dalszym ciągu są dostępne w sklepie NBP Kolekcjoner.
NBP przeprowadził także aukcję trzech banknotów o numerach: JP0180520 – data urodzin Karola Wojtyły i JP0020405 – data śmierci Jana Pawła II oraz milionowy – JP1000000. Całkowity zysk z aukcji trafił na konto Fundacji Dzieło Nowego Tysiąclecia z przeznaczeniem na stypendia dla uzdolnionej młodzieży z niezamożnych rodzin.
Wszystkie banknoty kolekcjonerskie, na zlecenie Narodowego Banku Polskiego, drukuje Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych w Warszawie.
Niezrealizowany projekt banknotu kolekcjonerskiego Jan Paweł II – akwarela
Seria i numer na projektach banknotów autorstwa Heidricha zawsze przybiera formę KH/HK i siedmiu cyfr w różnej kombinacji. KH/HK są inicjałami córki Katarzyny, a cyfry z daty jej urodzin.
Projekt wyjściowy banknotu kolekcjonerskiego Jan Paweł II – akwarela
Zrealizowany projekt banknotu kolekcjonerskiego Jan Paweł II
Nazwa: Jan Paweł II
Autor projektu: Andrzej Heidrich
Nominał: 50 złotych
Dominujący kolor: niebieski i złoty
Data emisji: 16 października 2006 r.
Nakład: 2 000 000 sztuk
Wymiary: 144 x 72 mm
Podłoże: papierowe
Druk: PWPW S. A.
Cena emisyjna: 90 złotych
Banknot do kupienia w sklepie NBP Kolekcjoner
Dodatkowe informacje i materiały
Strona przednia: Portret Jana Pawła II z krzyżem pasterskim na tle globu ziemskiego, co symbolizuje uniwersalność pontyfikatu. Papież, ubrany w szaty pontyfikalne, wykonuje gest pozdrowienia. W ręku trzyma pastorał jako symbol władzy papieskiej. W prawym dolnym rogu banknotu napis: „Jan Paweł II” oraz data pontyfikatu „16 X 1978 – 2 IV 2005”.
Strona tylna: Epizod, który miał miejsce w trakcie Mszy Świętej inaugurującej pontyfikat Jana Pawła II, obrazujący szczególny związek papieża z kardynałem Stefanem Wyszyńskim: podczas składania tzw. homagium przez kardynała Jan Paweł podniósł się i w pamiętnym geście wyraził swój szacunek dla Prymasa Polski. Po prawej stronie tej sceny cytat z Listu do Polaków: „Nie byłoby na Stolicy Piotrowej tego papieża Polaka […], gdyby nie było Twojej wiary, nie cofającej się przed więzieniem i cierpieniem, Twojej heroicznej nadziei […]” Pod cytatem faksymile podpisu papieża oraz data wypowiedzenia tych słów – 23.10.1978. Pod tekstem kontur klasztoru na Jasnej Górze. Pod sylwetkami obydwu postaci na wstęgach dewiza biskupia każdego z nich: Jana Pawła II – „Totus Tuus” oraz kardynała Wyszyńskiego – „Soli Deo”.
Zabezpieczenia:
- Znak wodny – wizerunek herbu papieża Jana Pawła II
- Nitka zabezpieczająca z powtarzającym się napisem „50 ZŁ”
- Mikrodruki – napisy „RZECZPOSPOLITA POLSKA”, „RP”, „50 ZŁ”, nazwy państw, które odwiedził Jan Paweł II
- Recto-verso – uzupełniający się z obu stron motyw Kluczy Piotrowych
- Efekt kątowy – napis „JP II” widoczny w zależności od kąta patrzenia
- Farba zmienna optycznie – liczba „50” zmieniająca barwę w zależności od kąta patrzenia
- Zabezpieczenie widoczne w świetle ultrafioletowym – numeracje oraz niektóre elementy graficzne
- Oznaczenie dla niewidomych – siedem wypukłych, równoległych pionowych linii
Seria i numer: JP – od Jan Paweł, siedmiocyfrowy numer
Zestawienie banknotów kolekcjonerskich od 2006 r. – wydane do 10.2021
| Nominał Nazwa | data emisji | nakład | cena emisyjna | uwagi | |
| 1 | 50 zł Jan Paweł II | 16.10.2006 | 2000000 | 90 zł | do kupienia |
| 2 | 10 zł 90. rocznica odzyskania niepodległości | 30.10.2008 | 80 000 | 15 zł | |
| 3 | 20 zł 200. rocznica urodzin Juliusza Słowackiego | 23.09.2009 | 80 000 | 29 zł | |
| 4 | 20 zł 200. rocznica urodzin Fryderyka Chopina | 22.02.2010 | 120 000 | 50 zł | do kupienia |
| 5 | 20 zł 100. rocznica przyznania Nagrody Nobla Marii Skłodowskiej-Curie | 25.11,2011 | 60 000 | 47 zł | w dziedzinie chemii |
| 6 | 20 zł 100. rocznica utworzenia Legionów Polskich | 5.08.2014 | 50 000 | 60 zł | pierwszy banknot polimerowy |
| 7 | 20 zł 600. rocznica urodzin Jana Długosza | 24.08.2015 | 30 000 | 72 zł | kod 2D |
| 8 | 20 zł 1050. rocznica Chrztu Polski | 12.04.2016 | 35 000 | 75 zł | |
| 9 | 20 zł 300-lecie koronacji Obrazu Matki Bożej Jasnogórskiej | 21.08.2017 | 55 000 | 60 zł | |
| 10 | 20 zł Niepodległość | 31.08.2018 | 50 000 | 75 zł | |
| 11 | 19 zł 100-lecie powstania Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych | 2.10.2019 | 55 000 | 80 zł | pierwszy nietypowy nominał |
| 12 | 20 zł Bitwa Warszawska 1920 | 11.08.2020 | 60 000 | 80 zł | pierwszy banknot o orientacji pionowej; zdublowane numery seryjne |
| Planowane i wydane banknoty po 10.2021 r, |
- Banknoty emitowane są nieregularnie i w różnych miesiącach. Pomiędzy pierwszym (2006) a drugim (2008) przerwa wynosiła rok. Pomiędzy piątym (2011) i szóstym (2014) – 2 lata. Od 2014 ukazują się co roku
- Pierwsze dwa banknoty mają nominał: 50 (2006) i 10 złotych (2008). Od 2009 r. nominał jest stały – 20 złotych, za wyjątkiem jedenastego (2019) – 19 złotych
- Nakład jest nieregularny. Najwyższy: pierwszy (2006) – dwa miliony. Najniższy: siódmy (2015) – 30 000 sztuk
- Dwa banknoty, pierwszy (2006) i czwarty (2010), są do kupienia w cenie emisyjnej
- Jeden banknot polimerowy – szósty (2014)
- Jeden banknot o orientacji pionowej przedniej i tylnej strony – dwunasty (2020)
- Wymiary zróżnicowane. Największe – 150 x 77 mm, najmniejsze – 138 x 69 mm
- Numery seryjne siedmiocyfrowe, dwukrotnie powtórzone:
– pierwszy banknot (2006) – liczba cyfr w numerze odpowiada nakładowi
– pozostałe – pierwsze cyfry to zera, uzupełniające numer do siedmiu znaków – np. przy nakładzie 80 000 sztuk numer przybierze postać 0012345
– dwunasty banknot (2020) jest pod tym względem wyjątkowy: w obiegu znalazły się egzemplarz ze zdublowanym numerem seryjnym (przykład). Ponadto, powtórzony numer bez serii zawiera tylko pięć cyfr – co odpowiada nakładowi. Podobny zapis, siedmio- i pięciocyfrowy numer, będzie w planowanym trzynastym banknocie (2021)
Wizerunki pozostałych banknotów kolekcjonerskich
2. 10 zł, 90. rocznica odzyskania niepodległości, 2008
Autor projektu: Maciej Kopecki
Seria: ON – odzyskanie niepodległości
Wymiary: 138 x 69 mm
Podłoże: papierowe
opis banknotu na stronie NBP
3. 20 zł, 200. rocznica urodzin Juliusza Słowackiego, 2009
Autor projektu: Maciej Kopecki
Seria: JS – Juliusz Słowacki
Wymiary: 138 x 69 mm
Podłoże: papierowe
opis banknotu na stronie NBP
4. 20 zł, 200. rocznica urodzin Fryderyka Chopina, 2010
Autor projektu: Grzegorz Pfeifer i Katarzyna Jarnuszkiewicz
Seria: FC – Fryderyk Chopin
Wymiary: 138 x 69 mm
Podłoże: papierowe
opis banknotu na stronie NBP
5. 20 zł, 100. rocznica przyznania Nagrody Nobla Marii Skłodowskiej-Curie, 2011
Autor projektu: Agnieszka Próchniak
Seria: MS – Maria Skłodowska
Wymiary: 138 x 69 mm
Podłoże: papierowe
opis banknotu na stronie NBP
6. 20 zł, 100. rocznica utworzenia Legionów Polskich, 2014
Autor projektu: Andrzej Heidrich
Seria: LP – Legiony Polskie
Wymiary: 147 x 67 mm
Podłoże: polimerowe
opis banknotu na stronie NBP
Banknot został wyróżniony Banknote of the Year Award, 2015 r.
Najlepszy banknot kolekcjonerski świata Currency Conference, Vancouver, Kanada, 2015 r.
7. 20 zł, 600. rocznica urodzin Jana Długosza, 2015
Autor projektu: Andrzej Heidrich
Seria: JD – Jan Długosz
Wymiary: 138 x 69 mm
Podłoże: papierowe
opis banknotu na stronie NBP
podstrona poświęcona banknotowi
8. 20 zł, 1050. rocznica Chrztu Polski, 2016
Autor projektu: Krystian Michalczuk
Seria: AB – łacińskie Anniversarium Baptismi vel Baptismati, co oznacza Rocznicę Chrztu
Wymiary: 144 x 77 mm
Podłoże: papierowe
opis banknotu na stronie NBP
Najlepszy banknot kolekcjonerski na świecie Currency Conference, Kuala Lumpur. Malezja, 2017 r.
9. 20 zł, 300-lecie koronacji Obrazu Matki Bożej Jasnogórskiej, 2017
Autor projektu: Justyna Kopecka
Seria: JG – Jasna Góra
Wymiary: 150 mm x 77 mm
Podłoże: papierowe
opis banknotu na stronie NBP
10. 20 zł, Niepodległość, 2018
Autor projektu: Agnieszka Próchniak
Seria: RP – Rzeczpospolita Polska
Wymiary: 150 mm x 77 mm
Podłoże: papierowe
opis banknotu na stronie NBP
11. 19 zł, 100-lecie powstania Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych, 2019
Autor projektu: Justyna Kopecka
Seria: RP – Rzeczpospolita Polska
Wymiary: 150 mm x 77 mm
Podłoże: papierowe
opis banknotu na stronie NBP
12. 20 zł, Bitwa Warszawska 1920, 2020
Autor projektu: Justyna Kopecka
Seria: RP – Rzeczpospolita Polska
Wymiary: 77 mm x 150 mm
Podłoże: papierowe
Orientacja: pionowa przedniej i tylnej strony
opis banknotu na stronie NBP
opis na blogu
Wszystkie banknoty kolekcjonerskie emitowane przez NBP są prawnymi środkami płatniczymi o wartości nominalnej
Dozwolone użycie informacji i materiałów pod warunkiem wskazania wpisu lub news.notafilia.pl
Źródło: NBP; Andrzej Heidrich – album wydany z okazji 50-lecia współpracy pana Andrzeja Heidricha z Narodowym Bankiem Polskim, NBP, Warszawa 2011; Wikipedia