Kuna – historyczna waluta Chorwacji

Opublikowano 1 stycznia 20233 stycznia 2023 przez notafilia

1 stycznia 2023 r. Republika Chorwacji zastąpiła narodową walutę kunę (HRK) wspólną walutą euro (EUR). Chorwacja stała się tym samym 20. państwem strefy euro, a kuna walutą historyczną,

Kuna po raz pierwszy pojawiła się 8 lipca 1941 r. jako oficjalna waluta Niezależnego Państwa Chorwackiego (1941-1945), marionetkowego faszystowskiego państwa powstałego po zajęciu Jugosławii przez państwa Osi. Po zakończeniu II wojny światowej NPCh zostało zlikwidowane, stając się częścią Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii jako Socjalistyczna Republika Chorwacji, z oficjalną walutą dinarem jugosłowiańskim.

Chorwacja odzyskała niepodległość od Jugosławii 25 czerwca 1991 r, W okresie przejściowym od 23 grudnia 1991 do 30 maja 1994 r, w obiegu znajdował się dinar chorwacki (Hrvatski dinar, HRD), który zastąpił dinara jugosłowiańskiego. 30 maja 1994 r. kuna zastąpiła dinara, stając się ponownie oficjalną walutą narodową. Wybór nazwy waluty wiązał się z licznymi kontrowersjami. Chorwacki rząd bronił swojego wyboru, zwracając uwagę na historyczne nawiązanie do handlu skórami kun, podczas gdy przeciwnicy nazwy podkreślali, że sugeruje ona ciągłość pomiędzy wojennym reżimem i odtworzonym demokratycznym państwem chorwackim. Jako alternatywę proponowano m.in. nazwy kruna (korona) czy banica.

Nazwa waluty nawiązuje do okresu średniowiecza, kiedy na terenie Chorwacji skóry kun stosowane były w handlu jako jednostka wartości lub wymiany. Skórami spłacano kary i długi, a nawet opłacano nimi podatki i cła. Pierwsza moneta z wizerunkiem kuny datowana jest na okres panowania króla Beli IV (1235–1270). Najbardziej znaną monetą z wizerunkiem kuny jest bański denar (banovac) wybijany w XIII wieku, który znajdował się w obiegu do 1384 roku, kiedy został wycofany przez królową Węgier i Chorwacji Marię Andegaweńską. Również chorwaccy książęta i namiestnicy umieszczali kunę na swoich monetach. Wizerunek kuny pojawiał się także na innych papierach wartościowych i dokumentach.

Pierwsza kuna, z okresu NPCh, dzieliła się na 100 banic (banica). W obiegu były monety o nominale 2 kun i banknoty o nominale 50 banic, 1, 2, 10, 20, 50, 100, 500, 1 000 i 5 000 kun. Planowano także wyemitować banknoty o nominale 10 000 (1943) i 50 000 kun (1945) oraz monety o różnych nominałach.

Druga kuna, po odzyskaniu niepodległości, dzieliła się na 100 lip (lipa). Do obiegu wprowadzono monety o nominale 1, 2, 5, 10, 20, 50 lip, 1, 2 i 5 kun oraz banknoty o nominale 5, 10, 20, 50, 100, 200, 500 i 1 000 kun. Kuna posługiwała się kodem ISO 4217 „HRK”, skrótem „kn” dla kuny i „lp” dla lipy. Emitentem kuny był Narodowy Bank Chorwacji. Monety były bite przez Chorwacki Instytut Monetarny, który zmienił nazwę 2 stycznia 2021 r. na Mennicę Chorwacką. Banknoty drukowała niemiecka Giesecke+Devrient. Obok monet obiegowych emitowane były również monety okolicznościowe, kolekcjonerskie oraz monety inwestycyjne Zlata kuna (Złota kuna). Wizerunek zwierzęcia używany na monetach kuny i na obecnej chorwackiej monecie 1 euro przedstawia kunę leśną (chorw. kuna zlatica),

21 lipca 2021 r. Narodowy Bank Chorwacji (Hrvatska narodna banka; HNB) przedstawił ostateczne propozycje motywów, które znajdą się na stronie narodowej (awers) chorwackich monet euro i eurocentów. Jedną z propozycji było umieszczenie wizerunki Nikoli Tesli na monetach o nominale 10, 20 i 50 eurocentów. Plany te wywołały reakcję sąsiedniej Republiki Serbii, która zagroziła interwencją na forum Unii Europejskiej, jeżeli Chorwacja będzie realizować swój plan. Przedstawiciel Serbii zarzucił Chorwacji uzurpowanie sobie serbskiego dziedzictwa. Nikola Tesla był Serbem, który urodził się na terytorium obecnie leżącym w granicach Chorwacji. Praktycznie całe swoje życie spędził Stanach Zjednoczonych Ameryki. Chorwacja odrzuciła te zarzuty i poinformowała, że nie zamierza dokonywać zmian w tej kwestii.

28 stycznia 2022 r. HNB otrzymał od Rady Unii Europejskiej zawiadomienie zatwierdzające przedłożone propozycje strony narodowej monet euro i eurocentów.

4 lutego 2022 r. HNB zaprezentował ostateczne wzory strony narodowej monet euro i eurocentów. Jak się później okazało, autor zwycięskiego projektu monety o nominale 1 euro miał wykorzystać bezprawnie zdjęcie kuny, która znalazła się na stronie narodowej (awers). Plagiat miał dotyczyć zdjęcia autorstwa szkockiego fotografa Iaina H. Leacha. Autor projektu Stjepan Pranjkovic, wycofał swój projekt 6 lutego, przesyłają oświadczenie Komitetowi Walutowemu przy Narodowym Banku Chorwacji, zrzekając się wszelkich praw do niego. Aby uniknąć dalszych kontrowersji, 14 lutego 2022 r. HNB głosił nowy konkurs na projekt monety. W finalnym etapie Komisja wyłoniła zwycięski projekt, który zaprezentowała 4 maja 2022 r.

12 lipca 2022 Rada Unii Europejskiej zatwierdziła przyjęcie Chorwacji do strefy euro z dniem 1 stycznia 2023 roku.

18 lipca 2022 r. Mennica Chorwacka rozpoczęła produkcję chorwackich monet euro i eurocentów.

Od 5 września 2022 r. zaczęto podawać ceny w kunach i euro. Ceny w obu walutach będą podawane do 31 grudnia 2023 r.

Od października 2022 r. monety euro i eurocentów były dostępne dla instytucji finansowych.

Od 1 grudnia 2022 r. obywatele Chorwacji mogli wymieniać kuny na pakiety startowe z monetami euro.

Od 1 do 14 stycznia 2022 r. kuna będzie przyjmowana w ramach płatności za towary i usługi.

Monety kuny będzie można wymienić do 31 grudnia 2025 r. tylko w Chorwacji. Banknoty będą wymieniane bezterminowo w Chorwacji oraz w bankach centralnych strefy euro bez opłat i po kursie oficjalnym do 28 lutego 2023 r. Szczegółowych informacji należy szukać na stronach banku centralnego danego państwa lub na stronie EBC.

Kurs wymiany został ustalony na: 7,53450 kuny = 1 euro

Wszystkie rachunki bankowe i karty płatnicze prowadzone w kunach zostały automatycznie przekonwertowane na euro. Dotyczy to także rachunków prowadzonych w kunach w zagranicznych bankach.

1 stycznia 2023 r., Chorwacja dołączyła również do strefy Schengen,

Emisja chorwackich monet waluty euro będzie leżeć w kompetencjach banku centralnego Chorwacji. Emisja banknotów waluty euro leży w kompetencji Europejskiego Banku Centralnego.

Monety euro produkuje Mennica Chorwacka. Banknoty produkują certyfikowane przez EBC drukarnie, których jest obecnie 14. Są też drukarnie państw nie należących do strefy euro, które posiadają certyfikat uprawniający do druku banknotów euro, np. polska PWPW. Prawdopodobnie banknoty dla Chorwacji będzie drukować niemiecka Giesecke+Devrient, tak jak w przypadku banknotów kuny – informacja ta jednak wymaga weryfikacji.

Elementem identyfikacyjnym. na stronie narodowej (awers), chorwackich monet euro i eurocentów będzie nazwa państwa: HRVATSKA. Na każdej monecie znajdzie się również motyw szachownicy, nawiązujący do herbu Chorwacji. Strona wspólna (europejska; rewers) będzie zawierać wizerunek ustalony dla monet obiegowych euro.

Na ząbkowanym rancie monety 2 euro (każde państwo ma swój własny) znajdzie się inskrypcja, werset z poematu Dubravka (XVII w.) chorwackiego pisarza Ivana Gundulicia – O piękna, o droga, o słodka wolności.

Chorwacja będzie mogła emitować monety okolicznościowe i kolekcjonerskie euro. Monety okolicznościowe o nominale 2 euro są prawnymi środkami płatniczymi o wartości nominalnej na całym obszarze strefy euro. Każdy kraj należący do strefy euro ma prawo emisji dwóch monet okolicznościowych w roku upamiętniających ważne wydarzenia dla kraju. W wyjątkowych sytuacjach, jak upamiętnienie ogólnoeuropejskiego wydarzenia, może wyemitować trzecią monetę, wspólną dla wszystkich krajów. Monety kolekcjonerskie euro nie podlegają ograniczonym ilościowym i są prawnym środkiem płatniczym tylko i wyłącznie na terytorium emitenta – w tym przypadku Chorwacji.

Wizerunku chorwackich monet euro i eurocentów

2 euro – autorem projektu motywu „Mapa geograficzna Republiki Chorwacji z szachownicą w tle” jest Ivan Šivak,
1 euro – autorem projektu motywu „Kuna leśna z szachownicą w tle” jest Stjepan Pranjković.
10, 20, 50 eurocentów – autorem projektu motywu „Nikola Tesla z szachownicą w tle” jest Ivan Domagoj Račić, Monety 20 eurocentów mają kształt hiszpańskiego kwiatu,
1, 2, 5 eurocentów – autorką projektu motywu „Głagolica z szachownicą w tle” jest Maja Škripelj. W centralnej części monety znajdują się litery „HR” zapisane głagolicą chorwacką, kanciastą, w formie ligatury, gdzie HR jest oficjalnym znakiem ISO 3166-1 alpha-2 dla Chorwacji.